Biologen denken aan grote verhuis bedreigde diersoorten
Zitten er straks dan toch ijsberen op de Zuidpool?
Enkele biologen lopen rond met een radicaal plan om diersoorten te redden van de gevolgen van de klimaatopwarming: dieren vanuit hun bedreigde habitat naar een leefbaardere omgeving verhuizen. Zelfs als die in een ander werelddeel ligt.
Dat kan betekenen dat er ijsberen op de Zuidpool gaan rondlopen, of neushoorns op de Noord-Amerikaanse vlakten. Niet alle wetenschappers zijn wild van het plan: de introductie van een diersoort in een andere habitat verandert ook die leefomgeving. Maar volgens een aantal voorstanders van 'geassisteerde kolonisatie' is het voor bepaalde diersoorten hoog tijd voor een ernstige kosten-batenanalyse.
Klimaatveranderingen veroorzaken een uitsterving van diersoorten die - afhankelijk van wie de schatting maakt - honderd tot duizend keer zo snel gaat als op eender welk moment in de menselijke geschiedenis. Over enkele weken komt een aantal Amerikaanse biologen voor het eerst samen om de 'geassisteerde kolonisatie' te bespreken. Daar wordt al enkele jaren over gerept, maar dat gebeurde uitsluitend in een handvol wetenschappelijke publicaties. De wetenschappelijke bewijsvoering over de rol van de mens en de klimaatopwarming in het uitsterven van dier- en plantensoorten is echter stevig aan het groeien, en daarmee stijgt de aandacht voor de controversiële verhuispiste.
IJsberen op Antarctica
Het meest voor de hand liggende voorbeeld van zo'n verhuizing van diersoorten is de ijsbeer. Als de duisterste voorspellingen over de impact van de klimaatopwarming waarheid worden, zal de noordelijke ijskap volledig wegsmelten, waardoor het leefgebied van de ijsbeer verdwijnt. Een idee is dan om een aantal exemplaren, voldoende om de soort verder te zetten, te introduceren op Antarctica, waar de afsmelting van het ijs veel trager verloopt dan op de noordpool.
Een andere piste is om wilde dieren uit Midden-Afrikaanse savannes, die - opnieuw volgens de meest dystopische voorspellingen - gevaar lopen om te veranderen in woestijnen, te verhuizen naar de Great Plains in het midden van de Verenigde Staten. Daar zal het klimaat volgens dezelfde modellen een paar graden warmer worden, en dus veel weg hebben van de habitat waarin de Afrikaanse dieren nu leven.
Niet alle biologen vinden het een fantastisch plan. De belangrijkste tegenwerping luidt dat de introductie van een nieuwe diersoort de lokale biotoop zal veranderen en zelfs andere diersoorten zal doen uitsterven. Als er ineens ijsberen op de Zuidpool zouden leven, zouden die een desastreuze invloed kunnen hebben op pinguïns en zeehonden: die zijn geen roofdieren op het land gewend.
"Het is duidelijk een piste van de laatste kans, en een die met veel omzichtigheid moet worden behandeld", zegt conservatiebioloog Peter Galbusera van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde in de Antwerpse Zoo. "Je kunt het effect op de nieuwe omgeving vergelijken met de introductie van 'exoten': dier- of plantensoorten die per ongeluk in een vreemde biotoop terechtkomen en daar het natuurlijke evenwicht verstoren. Alleen zal het effect van een kolonisatie veel groter zijn: je hebt meer nodig dan een mannetje en een vrouwtje. De literatuur spreekt over een minimum van vijftig exemplaren per diersoort om een geslaagde herpopulatie of kolonisatie uit te voeren."
Volgens de Australische ecoloog Hugh Possingham is er voor bepaalde soorten nu al geen andere keus. Biologen die tegen het plan zijn, gaan volgens hem te veel uit van een wereld zoals die nu is, terwijl die de komende decennia grondig zal veranderen.
Kosten-batenanalyse
Possingham werkte in het blad Science al een systematische kosten-batenanalyse van de verhuizing uit, met inbegrip van de gevaren voor de nieuwe habitat. Die wil hij nu toepassen op de bedreigde diersoorten. "Je zoekt uit wat de risico's zijn voordat je actie onderneemt", zegt Possingham. "Je werkt een plan uit met alle mogelijke beslissingen, en begint met proeven onder heel gecontroleerde omstandigheden." Dat gebeurt nu al, op beperkte schaal, met een plantensoort: er is een conservatiepoging bezig om de Torreyaboom, die ergens in de staat Florida groeit, te redden door exemplaren enkele staten verder te planten. "Voor diersoorten valt de kolonisatie van eilanden misschien te overwegen", zegt Galbusera. "Dat zijn kleine leefomgevingen, die eventueel op voorhand kunnen worden 'geprepareerd'. Dat gebeurt nu overigens al, op zeer kleine schaal." (Ronald Meeus)
