Frisdrank Afvalwater en slib in plaats van land en banen
‘Coca-Cola zuigt de grond van India leeg’
Als sponsor van het WK voetbal profileerde Coca-Cola zich als bedrijf met aandacht voor mens en milieu. Indiase boeren denken daar anders over.
De dorst van Coca-Cola
Coca-Cola moet oprotten. Duidelijker kan de 75-jarige boer Mohai het niet zeggen. Het oude, grijze mannetje verbouwt groenten, rijst en suikerriet pal naast de Coca-Cola fabriek in het Indiase dorpje Mehdiganj in de staat Uttar Pradesh. Het duurt even voordat Mohai het achterste van zijn tong laat zien, want hij is bang voor het frisdrankconcern. ‘Coca-Cola heeft zoveel geld dat het de politie altijd kan bellen’, vertelt hij. Nadat zijn wantrouwen is verdwenen, steekt Mohai van wal. Met vuur in zijn ogen vertelt hij over de komst van de Coca-Colafabriek naar het dorp in 2000. ‘Binnen korte tijd daalde het waterniveau en kon ik mijn gewassen geen water meer geven. En toen de fabriek afvalwater op m’n grond dumpte, verbrandde de hele boel.’ Jarenlang kon Mohai niks verbouwen. Uiteindelijk moest hij een stuk land verkopen voor de aanschaf van een nieuwe, dure waterpomp, die veel dieper de grond ingaat. ‘Het werkt, maar niet zo goed als vroeger’, verzucht de boer, die een wegwerpgebaar naar de fabriek maakt. ‘Coca-Cola zuigt de grond leeg. Ze moeten hier weg.’
Brandblaren
De boer staat niet alleen. In de wijde omtrek delen velen zijn mening, blijkt uit gesprekken. Dat was wel anders toen de fabriek operationeel werd. Heel Mehdiganj was opgetogen. Coca-Cola zou voor werk zorgen en helpen het dorp te ontwikkelen, vertelt Nandlal (32), voorzitter van een lokaal actiecomité. Inwoners stonden stukken land af aan Coca-Cola in ruil voor land in de omgeving. Dorpsbewoners kregen werk op het complex. Maar al na een half jaar ontstonden problemen. ‘Boeren kregen hun beloofde land niet’, zegt Nandlal. Wat ze wel van Coca-Cola kregen, was afvalwater en slib uit de fabriek. ‘Het bedrijf vertelde de boeren dat ze het konden gebruiken als mest en irrigatiewater, maar het spul verbrandde de gewassen en maakte de grond onbruikbaar.’ Nandlal wandelt over een stuk landbouwgrond waar grote roestbruine en witte plekken zichtbaar zijn. Hij pakt een handje van de poederige grond. ‘Al het leven is er uit. Hier groeit niets meer.’ Boeren en kinderen die met het slib en water in aanraking kwamen, kregen brandblaren. Vee werd ziek. Protesten van het dorp leidden tot een milieu-onderzoek. Hoge concentraties lood, cadmium en chroom werden aangetroffen, vertelt Nandlal. ‘Maar Coca-Cola ontkende dat het afval van zijn fabriek kwam.’ Het concern stopte wel met het dumpen van slib in de omgeving. Waar het nu naartoe gaat, weet Nandlal niet.
Monddood
Vooral het dalen van het grondwaterniveau stelt het dorp voor grote problemen. Sinds de komst van Coca-Cola is dat 18 tot 25 meter gedaald, weet Nandlal uit diverse onderzoeken. Traditionele waterpompen werken niet meer en nieuwe pompen zijn voor de meeste inwoners te duur. ‘Zij moeten voor veel geld water kopen met als gevolg mislukte oogsten en armoede’, vertelt Siyaram (31), een boer die eerder bij Coca-Cola werkte. Volgens hem verbruikt het bedrijf veel meer water dan toegestaan en brengt het daarover verkeerde cijfers naar buiten.
Siyaram werd samen met 150 andere werknemers ontslagen, toen ze protesteerden tegen de slechte arbeidsomstandigheden in de fabriek. ‘Ik werkte zonder beschermende kleding met bijtend schoonmaakmiddel. Dat spul brandde gaten in mijn shirt en ik kreeg blaren op mijn borst. In de tijd dat ik er werkte, viel er een dode en verloren een paar collega’s vingers. Medische hulp kregen ze niet.’ De ontslagen werknemers werden vervangen door immigranten uit andere Indiase deelstaten die goedkoper en minder mondig zijn.
Mooie praatjes
De problemen met Coca-Cola in Mehdiganj staan niet op zichzelf. Ook elders in India botsen burgers steeds vaker met de frisdrankfabrikant. Veertig dorpen in de kurkdroge staat Rajasthan protesteren tegen het watertekort dat Coca-Cola daar zou veroorzaken. In de staat Kerala bevond een onderzoekscommissie het concern afgelopen maart schuldig aan watertekorten en het dumpen van giftig afval tussen 1999 en 2004. De commissie wil dat Coca-Cola 48 miljoen dollar compensatiegeld betaalt aan gedupeerden. De fabriek is intussen gesloten. Volgens Coca-Cola India is er geen enkele basis voor de beschuldigingen. Het concern zegt volgens de normen van de Indiase overheid te werken en de lokale gemeenschap te betrekken bij verbeteringen op de werkvloer en de bescherming van het milieu.
Nandlal ergert zich groen en geel. Bij de Gemenebest Spelen, in oktober in Delhi, is Coca-Cola hoofdsponsor, net als bij het WK voetbal. ‘Coca-Cola profileert zich daar als een verantwoorde onderneming met aandacht voor water en mensenrechten, maar het is allemaal PR en marketing. Mooie praatjes om misstanden te verdoezelen.’
