Jezus
Belangrijk joods leraar.
Predikt op rebelse wijze tegen de heersende elite.
Eerst populair, later verguisd.
Verlosser. Redder. Gezalfde. Messias.
Bemiddelaar tussen God en mensen.
De Heiland. De Zaligmaker.
Volgens kerkgeleerden de Zoon van God.
Noemt zichzelf zoon van de (des) mensen.
Gekruisigd vanwege zijn nieuwe denkbeelden.
Opgestaan uit de dood.
Grondlegger van de grootste godsdienst op aarde: het christendom.
Naam
Geboortenaam Yeshua (uit het Hebreeuws: letterlijke betekenis ‘Jahweh is redding’ of ‘hulp van JHWH’). De Romeinen hebben de naam veranderd in Jesus. Volgelingen van Jezus hebben er later de naam Christus (= de Gezalfde, de koning) aan toegevoegd. Het woord Christus is de vertaling van het Hebreeuwse Mashiah. Ook: ‘Verlosser’, de Opgestane. De toevoeging Christus komt uit het Grieks: ‘Krystos’, ‘de Gezalfde’, d.w.z. de koning. Het is een vertaling van het Hebreeuwse woord ‘Messias’.
De schrijvers van het Nieuwe Testament gebruikten de naam Christus al als eigennaam i.p.v. als titel.
Twistpunt
Noemt zichzelf in de evangeliën herhaaldelijk 'de zoon des mensen', maar wordt binnen het christendom uitgeroepen tot directe zoon van God geboren “uit de heilige maagd Maria”. Voor de christenen is hij de verwachte Messias (bevrijder). Als Jezus gevraagd wordt of hij ook waarlijk de zoon van God is geeft hij als antwoord: “Gij zegt het”. Hij geeft daarmee aan dat het niet zijn eigen woorden zijn. In 325 legden christelijke leiders op het Concilie van Nicea vast dat Christus de zoon is van God en de tweede persoon van de drie-eenheid. Volgens de triniteitsleer is hij zowel volledig mens als volledig God De Vader is volledig God en de Heilige Geest is de derde entiteit. Het christendom beschouwt zich desondanks als een monotheïstische godsdienst, ééngodendom i.p.v. veelgodendom. In de islam is op deze 'heidense constructie' kritiek.
De christenen geloven net als gelovige joden in de God van Abraham, Izaak en Jakob, de ‘Ik Ben die Ik Ben’, de schepper van hemel en aarde. In tegenstelling met de joodse religieuze traditie zien ze Jezus als 'ondeelbare' tweede goddelijke persoon.
Onduidelijk
Ongeveer bij de geboorte van Jezus begint onze christelijke jaartelling. Uitgebreid wordt erover getwist of Jezus 33, 36 of nog ouder geworden is. Ook over zijn geboortejaar zijn de meningen verdeeld. De meeste geleerden gaan uit van het jaar 4 v. Chr.
Afstamming
Volgens de gangbare opvatting is Jezus de zoon van een timmerman. Sommige bronnen menen te kunnen aantonen dat er een fout in de vertaling is geslopen en dat zijn vader een geleerde of leraar is geweest. Als rechtstreekse afstammeling van David was hij van koninklijk bloed.
Provocerend
In zijn Bergrede doet hij voor die tijd nogal provocerende uitspraken. Hij komt op voor de arme en simpele mens. Jezus weet maar al te goed dat zijn missie hem niet populair zal maken bij de gevestigde orde: “Meent niet dat ik gekomen ben om vrede te brengen op aarde. Ik ben niet gekomen om vrede te brengen, maar het zwaard”. Mattheüs 10:34.
Sommige bijbelgeleerden betogen dat hier in de eerste bijbels vermoedelijk een paar woorden zijn weggelaten. Zij menen dat de woorden ‘des woords’ zijn weggelaten omdat de vroege kerk behoefte had aan soldaten.
Aan zijn volgelingen (discipelen) probeert hij duidelijk te maken dat door achter hem aan te lopen ook voor hen in de toekomst weinig eer te behalen zal vallen: “Gij zult door allen gehaat worden om mijns naams wil” Mattheüs 10:22.
Jodendom: afwijzing
De joodse religieuze traditie erkent Jezus niet als zijn verlosser of Messias en evenmin als profeet. De komst van Jezus is volgens christelijke bronnen vele malen door de joodse profeten in het Oude Testament voorspeld. Volgens de joodse traditie moet de Messias nog komen.
Islam: vervanger
De Islam erkent Jezus als tweede en zéér belangrijk profeet, na Mohammed. Hij wordt in de koran Isa genoemd. In de koran komen over Jezus verhalen voor die niet in de bijbel staan. Zo zou hij als baby vanuit de wieg al wijze woorden hebben gesproken. De Islam is het niet eens met de gedachte dat Jezus aan een kruis gestorven is, omdat het een afgezant van God onwaardig zou zijn op zo’n manier te sterven. Het lichaam van een vervanger zou aan het kruis zijn gehangen.
Spot
Op het bord boven Jezus’ kruis stond in drie talen (Hebreeuws, Grieks en Latijn) de spottekst:
‘Iesus Nazarenus Rex Iudeaorum’:
(I.N.R.I.; Jezus de Nazarener, Koning der Joden).
Antisemitisme
Volgens het evangelie van Johannes roepen joden die hem dood wensen vlak voor zijn kruisiging naar Pontius Pilatus, de Romeinse bestuurder die een beslissing moest nemen:‘Zijn bloed kome over ons en onze kinderen’. Deze tekst is een belangrijke motor voor christelijk, Europees antisemitisme in latere eeuwen. Met de tekst in gedachten meent men van de joden zelf het recht te hebben gekregen, joodse mensen van het leven te beroven. Miljoenen onschuldigen zijn de dupe geworden van de christelijke liefde voor Jezus.
Vriendin
Volgens sommige bijbelgeleerden was Jezus getrouwd met Maria Magdalena. Anderen betwisten deze zienswijze. De Bijbel is er niet duidelijk over. Over de relatie van Jezus met vrouwen wordt minder ophef gemaakt dan over de grote profeet van de islam, Mohammed.
Samen
Veel bronnen wijzen erop dat niet alleen Jezus als grondlegger van het christendom moet worden gezien. Ook Paulus en Petrus hebben een belangrijke bijdrage geleverd.
Feest
Alle feest- en herdenkingsdagen in de christelijke wereld verwijzen naar Jezus. Met de Kerst wordt zijn geboorte gevierd; op Goede Vrijdag zijn kruisiging (met dat ‘goede’ wordt onderstreept hoe goed dat voor de mensen is); Pasen herdenkt zijn opstanding uit de dood en op Hemelvaartsdag wordt de hemelvaart van Jezus gevierd.
Jezus voor Pontius Pilatus
Dodelijke vraag
Al eeuwenlang wordt gestreden over de vraag wie nu precies verantwoordelijk zijn voor de kruisiging van Jezus. Zijn het ‘de joden’ of de Romeinse overheersers? De luidkeels verkondigde stelling van christelijke kerkleiders dat ‘de joden’ er de schuld voor dragen, heeft ontelbare joodse slachtoffers geëist.
Wie heeft de schuld?
Jezus spreekt tot de verbeelding. Over hem zijn veel boeken geschreven en films gemaakt. Vaak leiden ze tot heftige discussies. In 2004 brengt de Hollywood-ster Mel Gibson een film uit die de laatste dagen van Jezus en zijn lijdensweg in beeld brengt. De film, The Passion of the Christ, veroorzaakt opschudding. Hij zou antisemitische trekjes vertonen. Het tweeduizend jaar oude thema - of het de joden of de Romeinen waren die Jezus kruisigden - is nog springlevend.
