De 'goede' bacterie die dodelijk bleek
De reputatie van probiotica is beschadigd. Nadat bij een medisch experiment 24 patiënten met acute alvleesklierontsteking het leven lieten, lijken de 'gezonde bacteriën' opeens niet zo gezond meer.
DEN HAAG - Het Zwolse Isala Ziekenhuis stopt met het werven van patiënten voor een probioticaproef, het Academisch Ziekenhuis Maastricht evalueert zijn bacterie-experimenten uitvoerig om te kijken of er, na de 24 doden die tijdens een Utrechts onderzoek vielen, aanpassingen nodig zijn, of dat de onderzoeken zelfs stopgezet moeten worden.
Wie weet het nog: zijn probiotica, die ook verwerkt worden in melk- en yoghurtdrankjes en sommige babyvoeding, onschuldige bacteriën of wolven in schaapskleding? Sinds het Utrechtse experiment blijken de micro-organismen ook dodelijk te kunnen zijn.
Deskundigen waarschuwen voor overtrokken reacties. Het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam ziet geen reden voor ingrepen. Volgens een AMC-woordvoerster is er 'een groot verschil' tussen lopende onderzoeken en het Utrechtse experiment. Daar werden de 'goede' bacteriën via een darmsonde toegediend aan zeer zieke mensen. ,,Bij ons gaat het om relatief gezonde patiënten, die de probiotica via een drankje of een capsule binnenkrijgen'', zegt de woordvoerster, ,,Bovendien gaat het vaak om andere stammen.''
Welke bacteriestam gebruikt wordt, kan veel verschil maken, zegt de Rotterdamse kindergastro-enteroloog Edward Nieuwenhuis, ,,Uit dieronderzoek is gebleken dat de ene bacteriesoort een darminfectie kan helpen bestrijden, terwijl een andere soort die juist doet opflakkeren.''
Nieuwenhuis is zelf kritisch over probioticagebruik. ,,Dat gezonde mensen allemaal veilig probiotica kunnen gebruiken, wil niet zeggen dat het voor iedereen veilig is. Ik vergelijk het met water: iedereen kan veilig water drinken. Maar zodra je geen of slecht werkende nieren heb, kun je niet veilig drie glazen water achteroverslaan.''
Daarom is verder onderzoek nodig. De werking van probiotica wordt op dieren getest, maar ook tijdens zogenaamde 'in vitro' studies. Daarvoor worden de reacties gemeten op cellen die uit mensen zijn genomen. Dat soort onderzoeken loopt op verschillende plekken in Nederland. Proeven op mensen vinden op veel kleinere schaal plaats; lopende onderzoeken in Nederlandse ziekenhuizen zijn voor het grootste deel net afgerond. De experimenten richtten zich op darm- en urineweginfecties, eczeem en reizigersdiarree.
In het Utrechtse Wilhelmina Kinderziekenhuis, onderdeel van het Universitair Medisch Centrum, is zojuist in de zogenaamde Panda-studie onderzocht of astma en allergieën bij kinderen voorkomen kunnen worden door probiotica. Op de website van het onderzoek staat dat aan het onderzoek geen risico's zijn verbonden. ,,Probiotica zijn onschuldige bacteriën die normaal in de darmflora voorkomen. Probiotica worden algemeen beschouwd als veilig bij volwassenen en kinderen'', staat er te lezen.
Kindergastro-enteroloog Nieuwenhuis denkt dat probiotica 'weinig of niks' zullen doen. ,,Maar we weten wel dat ze ons afweersysteem kunnen veranderen: aan- of uit kunnen zetten en van links naar rechts kunnen sturen.'' Daarom heeft hij recentelijk een onderzoek naar het effect van 'goede' bacteriën op baby's met koemelkallergie gedaan. De resultaten daarvan worden over enkele weken openbaar gemaakt.
Het Erasmus MC onderzocht 150 zuigelingen die door een koemelkallergie van reguliere flesvoeding darmkrampjes krijgen. In de studie kreeg de helft van de baby's de standaard hypoallergene voeding, de fles van de andere groep was deels gevuld met een probiotisch middel. ,,Vergelijkbaar met wat je in de supermarkt vindt.''
Dat is nu juist het probleem met probiotica: omdat ze overal te koop zijn, is het als wetenschapper moeilijk om subsidie voor onderzoek te krijgen. ,,De bacteriën die in drankjes als Yakult zitten, zijn precies dezelfde of familie van de bacteriën die wij voor onderzoek gebruiken. Bovendien zitten de micro-organismen ook nog eens van nature in de mensendarm.'' Daarom zou de artsonderzoeker eigenlijk honderd jaar terugwillen in de tijd. ,,Pas als we die bacteriën helemaal kunnen ontrafelen, krijgen we echt inzicht in de werking.''
