Een vulkanische tijdbom op honderd kilometer van de grens
April 2010 haalden de actieve vulkanen van IJsland keer op keer het nieuws. Gelukkig liggen de Hekla en de Eyjafjallajökull vulkanen op een veilige afstand van Nederland. Veel Nederlanders zien vulkanisme dan ook als een ver-van-mijn-bed show. Hier vergissen ze zich echter in.
Weinig mensen staan er bij stil dat er op nog geen honderd kilometer van de Nederlandse grens een actieve vulkaan ligt. De laatste tienduizend jaar was het rustig, maar de grond komt met een a twee millimeter per jaar omhoog…
De koude geiser van Wallerborn
In Duitsland, iets ten oosten van de Belgische grens ligt de Eifel, een geliefd wandelgebied. Merkwaardige ronde meertjes, zoals de Laacher See, worden afgewisseld met ruisende bossen en lieflijk glooiende heuvels. Het lijkt onvoorstelbaar dat uitgerekend hier zich een grote natuurramp kan voltrekken.
Schijn bedriegt echter. Onder het idyllische landschap hoopt zich lava op. Recht onder de Eifel ligt namelijk een vulkanische hot spot die de afgelopen dertig miljoen jaar verantwoordelijk was voor regelmatig optredende grote uitbarstingen. De lieflijke ronde meertjes in de Vulkaaneifel zijn stuk voor stuk de overblijfselen van ondergelopen vulkaankraters.
De jongste vulkaankrater is die van het Ulmener Maar, ongeveer elfduizend jaar oud en maar honderd kilometer ten zuidoosten van Maastricht. Op dit moment is het vulkanische meertje de locatie van het enige glauberzout kuuroord in Duitsland.
Elfduizend jaar geleden zaaide een vulkaan hier dood en verderf en bedekte een groot deel van West-Europa met as. In die tijd woonden er in Europa nog maar weinig mensen: de laatste ijstijd was net aan het wegebben en de eerste neolithische boeren experimenteerden met primitieve granen in het toen regenachtiger Midden oosten. Maar zelfs voor de weinige jagers en verzamelaars die in die tijd in Noord-West Europa woonden zal de explosie van de vulkaankrater hebben geleken alsof de wereld verging.
Geen wonder dat de prehistorische mens de Vulkaaneifel over het algemeen meed.
Het Ulmener maar
De gevolgen van een uitbarsting in de Eifel zullen nu vele malen ingrijpender zijn. Het Duitse Ruhrgebied, één van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld, zal bedekt worden met een dikke laag as. Ook België en het zuidelijke deel van Nederland zullen dit lot ondergaan. Aardschokken zullen vaak de aarde doen beven.
Rondvliegende brokken lava zullen veel schade aanrichten aan gebouwen, want de Eifelvulkanen zijn door de taaie, stroperige lava van het explosieve type. Pyroclastische stromen, mengsels van asdeeltjes en lucht van honderden graden heet, zullen zich een weg banen door smalle rivierdalen en onderweg dood en verderf zaaien. De Eifel zal dan meer weg hebben van een inferno dan van een paradijselijk natuurgebied.
Het goede nieuws is dat op dit moment de slapende vulkaan zich rustig lijkt te houden. Het enige wat we merken van het actieve vulkanisme zijn de vele warme bronnen (waar de Duitsers overvloedig kuuroorden omheen hebben gebouwd) en enkele koudwatergeisers.
Maar één ding is zeker. Of het nu morgen is, over enkele eeuwen of pas over tienduizend jaar, op een dag zullen de vulkanen in de Eifel weer tot leven komen. We kunnen tot die tijd dus maar beter deze slapende vulkaan goed in de gaten houden.
