http://www.vcbio.science.ru.nl/virtuallessons/mitostage/
De mitose is de (gewone) celdeling waarmee (dochter)cellen worden gevormd ten behoeve van groei, regeneratie (herstel) of ongeslachtelijke voortplanting (dus niet voor de geslachtelijke voortplanting). Na mitose bevatten de dochtercellen precies dezelfde informatie voor erfelijke eigenschappen als de oorspronkelijke cel, de zogenaamde moedercel (moeder en dochtercellen zijn genetisch identiek).
Schematisch: voor een diploide moedercel (bijv. gewone lichaamscellen van de mens)
of, als de moedercel haploid was (bijv. de thallus in levermossen)
Mitose binnen de celcyclus
Binnen de celcyclus volgt de mitose op de G2-fase van de interfase. Het DNA is dan gedupliceerd en gecontroleerd. Aan het begin van de mitose verdwijnt de kernmembraan en condenseren de chromosomen sterk door zich meermaals spiraalsgewijs op te rollen rond vele eiwitmoleculen. Door hun compacte configuratie zijn de chromosomen makkelijker over de dochterkernen te verdelen dan wanneer ze ongespiraliseerd zouden blijven. (Afzonderlijke gecondenseerde chromosomen kunnen goed zichtbaar gemaakt worden onder de microscoop.
Mitotische stadia
De cellcyclus, waarvan de mitose onderdeel is, is een continu proces. Desalniettemin kunnen een aantal stadia onderscheiden worden, nl. interfase, profase, metafase, anafase, telofase en cytokinese. De mitose neemt meestal een aantal uren in beslag.
Klik op plaatje voor een zoom
Stadia van de mitose in worteltop-cellen van een ui: (1. interfase.) 2 interfase / beginnende profase. 3 vroege profase. 4 profase midden. 5 late profase. 6 metafase. 7 vroege anafase. 8 anafase. 9 vroege telofase. 10 late telofase / cytokinese
Profase (pro = voor): de voorbereidingsfase. De chromosomen beginnen te spiraliseren en de kernmembraan en de kernlichaampjes (nucleoli = plek in de kern actief in de synthese van ribosomen) verdwijnen. De centrosomen (kernlichaampjes bestaande elk uit een paar cenrtiolen; komen alleen voor in dierlijke cellen) die in de G2-fase verdubbeld zijn gaan uiteen. Alle chromosomen worden zichtbaar en bestaan nu uit twee chromatiden die op het centromeer nog aan elkaar vastzitten. (Microfoto van de vroege profase, mid profase en late profase in Bellevalia)
Metafase (meta = midden): de middenfase. In de metafase zijn de chromosomen volledig gespiraliseerd en komen in een vlak in het midden van de cel (equatoriaalvlak; zie foto in boven- en zijaanzicht bij een nachtschadige) te liggen. Er ontstaat een spoelfiguur van microtubuli (draadvormige structuren bestaande uit tubuline polymeren) van pool tot pool (vanuit de centriolenbij bijdieren ) en van pool tot centromeer. (Microfoto van de prometafase, metafase en late metafase in Bellevalia)
Anafase (ana = opwaarts): de verdelingsfase. Van elk chromosoom worden de twee chromatiden die via de kinetochoor (= een gespecialiseerd gebied in het centromeer) aan de microtubuli gehecht zijn uit elkaar getrokken richting tegenoverliggende polen. Elk losse chromatide wordt vanaf nu weer als chromosoom beschouwd. (Microfoto van de vroege anafase en mid anafase in Bellevalia)
Telofase (telos = eind): de eindfase. Dit is de afrondingsfase van de kerndeling. De spoelfiguur verdwijnt, de chromosomen despiraliseren, er ontstaat een nieuw kernmembraan en de nieuwe kernlichaampjes (nucleoli) worden zichtbaar (Microfoto van de vroege telofase en telofase in Bellevalia)
Cytokinese (kytos = leeg vat = cell + kinesis = beweging): de verzelfstandiging van de twee dochtercellen. Gedurende de cytokinese (voorbeeld in Bellavia), die op de eigenlijke mitose aansluit wordt het cytoplasma van de twee dochtercellen via een tussenmenbraan (en inplanten ook een tussen wand) gescheiden. De scheiding van de twee nieuwe cellen gebeurt door insnoering van de celmembraan (bij dieren) of door vorming en groei van een celplaat (voorbeeld in Solanum sp.) vanuit de ruimte tussen de twee kernen naar de celrand toe (bij planten). Een restant van de spoelfiguur (fragmoplast) is soms betrokken bij de aanhechting van deze nieuwe celwand.
Mitose stadia in Bellevalia, van interfase tot cytokinese
Interfase, voor de mitose: DNA verdubbeling en controle zijn klaar
Filmpjes en animaties over mitotische deling
Flash animatie over de mitose op de Bioplek (nederlandstalig)
Shockwave animatie over mitose in een dierlijke cel (Mc Graw-Hill Higher Education).
Mitose en cytokinese in een niercel van de kangoeroe rat(Didelphis sp.)(IWF)
Mitose in hart endotheelcel van de klauwpad (Xenopus laevis) (IWF)
Mitose en cytokinese in een plantencel, m.n. meeldraadhaarcel van Tradescantia (IWF)
Films, 3D-aanzichten, kleuringen over mitose en cytoskelet-spoeldraden from the Salmon Lab (Mitosis World)
