Eenvoudig gezegd betekend dit dat delen van de aardkorst, de zogenaamde tektonische platen, bewegen en hierdoor energie loslaten, dan heb je een aardbeving. Deze bevingen vinden plaats op de continentale of oceanische platen, de gesteentemassa dus. Deze bevingen zijn ook –vaak- verantwoordelijk voor een andere natuurramp: tsunami’s .Tsunami’s is een Japanse woord om een enorme vloedgolf aan te duiden. Vloedgolf dat een ravage achter zich laat als ze aan de kust komt. In Viña del Mar bijvoorbeeld, wordt de mensen die dichtbij de kust wonen getraind om zichzelf - voor zover als het mogelijk is - veilig te stellen. Een Tsumani is meestal 8 tot 10 meter hoog, echter, de dertig meter kunnen ze ook halen. U kunt zich voorstellen wat een verwoesting dat teweeg brengt.
Wat is de oorzaak van een aardbeving?Zo’n 300 miljoen jaar geleden waren onze 5 continenten één supercontinent: “Pangea” dat is een Griekse naam dat betekend ‘de hele aarde’. Nog 100 miljoen jaar later brak dit supercontinent op verschillende punten in stukken vanwege de druk van binnenuit. Geleidelijk dreven de stukken verder uiteen op de gesmolten steenmassa van de buitenste aardkorst.
Sindsdien bestaat de aardkorst uit zeven grote en vele kleine platen van vast materiaal, ze zijn niet meer dan 150 kilometer dik en voortdurend in beweging. Deze platen zijn de bekende “tektonische platen” 90% van de aardbevingen op de aarde zijn tektonische aardbevingen. Er bestaan ook zogenaamde gasbevingen. Die komen voor in gebieden waar veel aardgas wordt gewonnen zoals in het noorden van Nederland. Daarover zal dit artikel niet gaan.
De locatie van een aardbeving.Indien de tektonische platen hun energie loslaten en een aardbeving veroorzaken, spreken de experts over het ‘epicentrum’ of ‘hypocentrum’ om de oorsprong van de aardbeving aan te duiden. Wat is het verschil tussen deze centra?
1. Hypocentrum. Dat is het centrum van de aardbevingen, het zogenaamde brongebied diep in de aarde. Vanuit hier planten de energiegolven zich in alle richtingen voort.
2. Het epicentrum is de plaats op het aardoppervlak loodrecht boven het hypocentrum van een aardbeving. Hier worden de schokken meestal het hevigst gevoeld.
De Tektonische platen
Zeven grote platen en een gevaarlijke middengrote: 1. Noord-Amerika Plaat: Bestaat uit Noord-Amerika, het westen van de Noord-Atlantische Oceaan en Groenland2. Zuid-Amerika Plaat : Bestaat uit Zuid-Amerika en het westen van de Zuid-Atlantische Oceaan3. Antartica Plaat : Antartica en de "Zuidelijke Oceaan"4. Europese Plaat : Het oosten van de Noord-Atlantische oceaan, Europa en Azië uitgezonderd Indië 5. Afrikaanse Plaat : Bestaat uit Afrika, het oosten van de Zuid-Atlantische Oceaan en het westen van de Indische Oceaan6. Indisch-Australische Plaat : Bestaat uit Indië, Australië, Nieuw Zeeland en het grootste gedeelte van de Indische Oceaan7. Pacific Plaat : Bestaat uit het grootste gedeelte van de Stille Oceaan (en de zuidelijke kust van Californië)8. Nazca Plaat : Bestaat uit het oosten van de Stille Oceaan en Zuid-Amerika . Alhoewel deze plaat niet een van de grootste is, is wel een gevaarlijke plaat. Zij zorgt ervoor dat Chili en Peru constant met aardbevingen te maken krijgen. Er zijn ook meer dan twintig kleinere platen zoals bijvoorbeeld de Arabische of de Filippijnse Plaat.
Tektonische platen en hun bewegingen.De bewegingen van de tektonische platen zijn in twee soorten te verdelen: A) Van elkaar wegdrijven. Bij deze soort beweging ontstaat er een nieuwe korst door het opwellende magma. Dit gebeurd met name in de oceanen, hierdoor drijven de continenten Amerika en Europa uit elkaar.B) Naar elkaar toe drijven. Bij deze beweging gaat er de ene plaat langzaam onder de andere schuiven.
Door al deze ‘heen en weer duwen’ wordt spanning in de aardkorst opgebouwd, energie in feite, totdat die spanning zo groot is dat de platen met kracht verschuiven of scheuren of breken. De enorme hoeveelheid energie die dan vrij komt veroorzaakt een aardbeving. Hierna stabiliseert de situatie op die plek totdat weer een enorme hoeveelheid spanning is opgebouwd en…. waarna weer een aardbeving volgt. Spreekt vanzelf dat de meeste aardbevingen plaatsvinden in de landen daar waar twee platen tegen elkaar botsen. Vooral de landen die dichtbij de rand van een plaat liggen, beter gezegd dichtbij de breuklijn, zoals Chili.
Soorten botsingen van de platen De tektonische platen botsen op verschillende manieren tegen elkaar. Er zijn drie verschillende soorten botsingen waar te nemen. Dat zijn:
Continentplaat tegen Continentplaat Bij dit fenomeen kunnen de platen niet onder elkaar schuiven. Ze kreukelen en zo schuiven ze een beetje in elkaar totdat de weerstand zo groot is, dat de bewegingen worden stop gezet. Het gevolg zijn gebergteketen met aan elke zijde land. Voorbeeld hiervan is het botsen van de Eurasian plaat met de Indo-Australian plaat. Het resultaat hiervan is het Hymalaya gebergte. Belangrijk is op te merken dat door deze soort botsing geen vulkanen geboren worden. Er duikt immers geen oceaanplaat de diepte in waardoor anders magma omhooggestuwd zou worden.
Oceaanplaat tegen continentplaat Nu botst een oceaanplaat tegen een continentplaat. De zwaardere oceaanplaat schuift nu onder de continentplaat. En verdwijnt uiteindelijk in de diepte van de aarde. De gevolgen zijn een trog in de oceaan en op het continent een gebergteketen met veel vulkanisme. Dit onderschuiven wordt subductie genoemd. Een goed voorbeeld is de Nazca-plaat bij Zuid-Amerika.
Oceaanplaat langs continentplaatDit is een afwijkende beweging. De San-Andreasbreuk is hiervan een mooi voorbeeld van. De Pacific Oceaanplaat - zuidelijke kust van Californië- beweegt noordwaarts langs de westkust van Noord-Amerika, langs de kust van Californië is dit goed merkbaar. Met andere woorden heel traag en met onvoorstelbare kracht knarsen hier de Pacific- en de Noord-Amerikaanse platen langs elkaar.
Waarom zijn er in Chili zo veel aardbevingen?De schuldige is de Nazca-plaat! Deze plaat duwt zich met veel geweld onder het Zuid-Amerikaanse continent. Er is echter iets bijzonders aan de hand waardoor deze regio een van de meest aardbevingsgevoelige gebieden ter wereld is.
Het schuiven van deze platenNiet alleen beweegt de Nazca-plaat, het hele Zuid-amerikaanse continentplaat beweegt ook nog eens in tegengestelde richting. In het plaatje rechts is dit zichtbaar gemaakt met de rode pijlen. De zogenaamde South-American Plate schuift per jaar zo’n 3 centimeter naar het Westen.
SubductieHet schuiven van de ene plaat onder de andere wordt subductie genoemd. Subductie is een proces met een geheel eigen dynamiek. In een plaatje ziet dat er zo uit: De subducerende plaat verdwijnt onder de continentplaat en zakt daar langzaam naar beneden de aarde in. Het deel dat naar beneden aan het zakken is wordt steeds zwaarder onder invloed van de hitte van de aarde. Dat is het steeds donkergrijs wordende gedeelte. Omdat dit zwaarder deel steeds zwaarder wordt, trekt het door zijn gewicht de rest van de plaat mee. Dit heet ‘slab-pull’. En zo blijft het subductie-proces in stand.
De Nasca-plaat in het bijzonderDe subductie van de Nasca-plaat verloopt afwijkend. In tegenstelling tot andere subducerende platen schuift de Nasca-plaat vrij lang horizontaal onder de continentplaat door. Pas na enkele honderden kilometers knikt de plaat naar beneden. In feit ligt Chili bovenop de onderschuivende Nasca-plaat. In het volgende plaatje is dit zichtbaar gemaakt. De blauwe pijl wijst op het ondergeschoven deel van de Nasca-plaat
Op de Nasca-plaat bevindt zich een dikke korst, de zogenaamde Nasca-rug. Deze rug, zeg maar gerust een berg, wordt ter hoogte van Peru en de Noordelijke helft van Chili onder het continent geduwd.
U kunt zich voorstellen dat de constant over elkaar schuivende platen die wrijving en botsingen veroorzaken. De energie die hierbij vrij komt veroorzaakt aardbevingen. Chili en Peru behoren hierdoor tot de meest aardbevingsgevoelige en aardbevingsactieve landen ter wereld.
Tot slotIk hoop dat wij nog vele jaren zullen hebben voordat wij weer zo’n natuurramp moeten meemaken. Ondertussen zullen wij blijven genieten van het adembenemende natuurschoon van Chili en van haar prachtige klimaat.
Ik wil u wel iets vragen...als er een aardbeving is ga alstublieft NIET bidden. Ik ben nog nooit in mijn leven zo bang geweest als tijdens de beving van 28 maart 1965 om 12:33uur – 7,6 op de schaal van Richter. Mijn oma begon toen hartstochtelijk te bidden en vroeg God vergiffenis voor al haar zonden. Ik keek naar haar, zag haar staan bidden.... ze sloeg met haar rechtervuist ritmisch op haar borst, prevelde haar gebeden als een mantra, minutenlang, en leek haast in trance... en ik dacht dat op dat moment het einde de wereld nabij was. Voor de aardbeving zelf was ik niet bang. ‘Gewoon je een beetje vasthouden’, dacht ik toen. Mijn opa was ook niet bezorgd om de beving, hij liep gespannen heen en weer en meldde ieder keer dat de glazen uit de vitrine aan het vallen waren, waarop mijn oma stopte met bidden, haar ogen opende, ze keek hem aan, gaf hem een grote mond, om vervolgens door te gaan met bidden. De wereld verging gelukkig niet... de angst is gebleven.
