Premier Den Uyl redde troon Beatrix
AMSTERDAM - Premier Joop den Uyl heeft in de zomer van 1976 een tweede smeergeldaffaire rond prins Bernhard verdonkeremaand teneinde een zekere koningscrisis te vermijden. De commissie die het Lockheedschandaal onderzocht, leverde de toenmalige minister-president in een bijlage van twaalf kantjes de contouren van een vergelijkbare kwestie rond de Amerikaanse vliegtuigbouwer Northrop. Den Uyl behield dit stuk voor zichzelf en heeft aan het bestaan ervan geen enkele ruchtbaarheid gegeven.
Joop den Uyl in 1981. (ANP) Hij voorkwam hiermee dat strafvervolging van prins Bernhard onafwendbaar werd, dat koningin Juliana zou aftreden en kroonprinses Beatrix niet beschikbaar zou zijn voor de opvolging. Deze gang van zaken blijkt uit de biografie Joop den Uyl 1919-1987, waarop Volkskrant-journaliste Anet Bleich donderdag hoopt te promoveren aan de Universiteit van Amsterdam. Algemeen is de wijze waarop de PvdA-premier in augustus 1976 openheid betrachtte over de handel en wandel van prins Bernhard en tegelijkertijd een constitutionele crisis afwendde, als een huzarenstuk beschouwd.
Formule
Bleich, die de persoonlijke archieven van Den Uyl heeft kunnen raadplegen, schrijft in lovende zin over ‘een omzichtig manoeuvrerende, behoedzaam, maar tegelijk doelbewust opererende premier die alle klippen wist te omzeilen, en voor een zwaar op de maag liggende zaak een formule vond waarmee iedereen kon leven’.
Maar ‘op de veelgeprezen openheid’, noteert ze vervolgens, valt af te dingen. Toen de onafhankelijke onderzoekscommissie van drie wijze mannen op 12 augustus 1976 haar eindrapport aan de premier overhandigde, noteerde deze in zijn multoband: ‘12-8 Cie van 3, wij zijn er niet meer’. Dat sloeg op de commissie die ophield te bestaan. Er stond nog een zinnetje achter: ‘Stuk Northrop persoonlijk’.
Tweede affaire
Uit een bijlage bij het Lockheedrapport bleek dat er, eind jaren zestig, een tweede affaire was geweest ‘van niet minder betekenis’, opnieuw over de aanschaf van gevechtsvliegtuigen, met betrokkenheid van dezelfde vrienden van de prins ‘en met bijna honderd procent zekerheid wederom prins Bernhard in de hoofdrol’. Nu ging het om de Amerikaanse vliegtuigbouwer Northrop en het gevechtsvliegtuig Cobra.
