Superbliksems verklaard
AMSTERDAM - Twee Nederlandse wetenschappers zijn er in geslaagd een verklaring te vinden voor reuzenbliksemschichten die vanuit de dampkring naar de aarde flitsen. Deze zogeheten sprites ontstaan op 40 tot 90 kilometer boven het aardoppervlak en schieten met een snelheid van 10.000 kilometer per seconde naar beneden. Ze hebben dan een diameter van enkele honderden meters. Na een daling van enkele kilometers splitst de sprite zich in grillige vertakkingen.
Dat maakten het Centrum Wiskunde & Informatica en de Technologiestichting STW zondag bekend.
Het is moeilijk in de hogere dampkring onderzoek te doen. Deze ionosfeer is te hoog voor vliegtuigen en ballonnen en te laag voor satellieten. De Amsterdamse onderzoekers Alejandro Luque en Ute Ebert hebben daar een oplossing voor gevonden. Ze hebben in computersimulaties de omstandigheden in de lage ionosfeer nagebootst. De resultaten bleken overeen te komen met bestaande waarnemingen met onder meer hogesnelheidscamera's.
Dat sprites bestaan, was al in 1925 voorspeld en in 1990 voor het eerst beschreven. Een theoretische verklaring ontbrak vooralsnog. Om die te vinden hebben de Amsterdamse onderzoekers een computermodel gemaakt van de hele atmosfeer. Hun simulaties laten zien hoe aan de onderkant van de ionosfeer eerst een brede schotelvormige strook ontstaat met een zwak lichtschijnsel dat zich horizontaal over tientallen kilometers uitstrekt. Dit wordt ook wel een halo genoemd.
De halo beweegt zich naar beneden, waarna elektrisch geladen deeltjes ervoor zorgen dat de onderkant van de halo openbreekt. Dat is het moment waarop er een reuzenbliksem ontstaat die met enorme snelheid richting aardoppervlak gaat. De superbliksem is vrijwel nooit vanaf de aarde waar te nemen. De zuilen van licht en energie blijven boven de onweerswolken.
