Sneeuwklokje in november
Sneeuwklokje

De nevel- of windmaand, zoals november wel wordt genoemd, wordt één van de zachtste sinds het begin van de metingen. In combinatie met de bijzonder warme september en de zachte oktober levert dat ook voor de herfst een warmterecord op. Het vorige warmterecord van de meteorologische herfst (september, oktober en november), dat dateert van vorig jaar, wordt met zo'n 1,5 graad overtroffen. Het KNMI is verrast door de vele warmterecords (zie Nieuws- Uitzonderlijk warm minder zeldzaam geworden).

Warmterecords in november
Landelijk staat het warmterecord voor november op 21,1 graden (Maastricht, 4 november 1994). In het tijdvak 11-20 november is 20,0 graden de hoogste temperatuur (Sittard, 12 november 1926) en tussen 21 en 30 november werd 18,7 graden gemeten (Maastricht en Oost-Maarland, 22 november 1929). De Bilt kwam in de derde decade van november nooit hoger dan 15,7 graden gemeten op 21 november 1947. Eind november is een middagtemperatuur van ongeveer 7 graden normaal.

Deze november grossiert in hoge temperaturen. Vooral 15 en 16 november waren uitzonderlijk zacht; in De Bilt werd die dagen resp. 15,7 en 16,6 graden gemeten. Niet eerder was het zo laat in het jaar zo zacht. (Nader verklaard- novemberwarmte).

Natuur dit najaar nog groener
Vorig jaar beleefden we de warmste herfst in drie eeuwen en bleef het blad uitzonderlijk lang aan de bomen zitten. KNMI-meteoroloog en weerfotograaf Jacob Kuiper fotografeert de natuur jaarlijks om de verschillen in bladontwikkeling en bladval in beeld te brengen. Uit zijn laatste opnamen (zie foto's onder dit artikel) blijkt dat de natuur dit najaar nog groener is dan vorig jaar rond deze tijd en dat er veel meer blad aan de bomen zit dan rond deze tijd in 2004. Voor de bomen is dat niet goed: bij gelijke wind is de winddruk op een boom met blad acht keer zo hoog als op een kale boom. Als het gaat sneeuwen of ijzel ontstaat kan de toestand nog dramatischer worden. Na de eerste herfststorm en de eerste vorst (op 2 november -3,9 graden op de vliegbasis Twenthe) zijn inmiddels wat bladeren van de bomen verdwenen maar de natuur is nog steeds opmerkelijk groen.

Weersomstandigheden spelen een belangrijke rol bij het verkleuren en de val van het blad. Volgens oud KNMI-meteoroog en bioloog Baltus Zwart speelt uiteraard de hoge temperatuur een rol bij het uitblijven van de bladverkleuring, maar veel belangrijker is nog het uitblijven van somber weer. Door het zonnige weer kon in combinatie met de hoge temperaturen het fotosynthese proces gewoon op volle sterkte doorgaan waardoor het in het blad aanwezige abcissine zuur, dat zorgt draagt voor de vorming van het abcissinelaagje (afscheidingslaagje) aan de voet van het blad, nog geen kans kreeg zijn invloed uit te oefenen. Baltus Zwart hanteerde de richtlijn dat de bomen in ons land voor 5 december helemaal kaal waren. Vorig jaar was dat al 10 december en mogelijk dit jaar nog later (zie Nader verklaard- bomen over het weer).

Experimentele maandverwachting: hoe werkt dat?
De experimentele maandverwachting van het KNMI geeft voor november nog een iets grotere kans op bovennormale temperaturen, maar door het vaak zeer grillige weer in deze tijd van het jaar is de onzekerheidsmarge van die verwachting groot.

Klimatologie en statistieken bieden een mogelijkheid om een prognose te maken over het verwachte temperatuurverloop in de komende maand. De onderzoeksafdeling van het KNMI, die werkt aan seizoensverwachtingen, experimenteert met een model dat een temperatuurverwachting berekent op basis van gegevens van wat normaal is voor de tijd van het jaar (gecorrigeerd voor de opwarming van Nederland), de temperatuur van de afgelopen weken, en de verwachtingen van het Europees Centrum voor de komende week.

Op basis daarvan kan een schatting worden gemaakt van het verwachte temperatuurverloop van de komende vier weken. Aan de kust liggen de minimumtemperaturen vanwege het nog altijd warme zeewater steeds boven normaal (zie ook Verder lezen - Experimentele maandverwachting KNMI en Maandverwachtingen maximum-, gemiddelde en minimumtemperatuur in Nederland).